Amgueddfa Cas-gwent yn dathlu 75 mlynedd o dreftadaeth gymunedol
Ar ddydd Mawrth, 9fed Ebrill, daeth MonLife Heritage a Chymdeithas Cas-gwent at ei gilydd i ddathlu carreg filltir arwyddocaol: 75 mlynedd ers sefydlu Amgueddfa Cas-gwent.
Mae’r amgueddfa wedi’i gwreiddio yn y gymuned, gan weithio gyda grwpiau lleol i feithrin nid yn unig diddordeb yn y gorffennol ac ymdeimlad o barhad ond hefyd i fywiogi bywyd diwylliannol ac addysgol y dref.
Daeth cydweithwyr MonLife, Cymdeithas Cas-gwent, gwirfoddolwyr presennol a chyn-wirfoddolwyr a chyfeillion yr amgueddfa ynghyd i rannu straeon, atgofion ac archwilio’r arddangosfeydd cyfredol.
Wedi’i sefydlu ym 1949 gan Gymdeithas Cas-gwent, hyrwyddwyd sefydlu’r amgueddfa gan Ivor Waters, hanesydd lleol ac athro uchel ei barch yng Nghas-gwent. O dan ei arweiniad, sefydlwyd y Gymdeithas yn 1948 i greu amgueddfa yng Nghas-gwent. Ar Ebrill 9fed, 1949, croesawodd yr amgueddfa ei hymwelwyr cyntaf mewn ystafell fechan uwchben Porth Tref canoloesol Cas-gwent, a urddwyd gan yr Arglwydd Rhaglan.
Maer Cas-gwent Cyng. Cllr Margaret Griffiths, Anne Rainsbury (Curadur Amgueddfeydd Cymunedol Cyngor Sir Fynwy), Cynghorydd Meirion Howells (Cadeirydd Cyngor Sir Fynwy), Cynghorydd Angela Sandles (Aelod Cabinet dros Gydraddoldeb ac Ymgysylltu Cyngor Sir Fynwy),
Wedi’i gyrru gan wirfoddolwyr, dan arweiniad Ivor Waters i ddechrau ac yn ddiweddarach gan ei wraig, Mercedes Waters, ffynnodd yr amgueddfa. Ddwy ddegawd yn ddiweddarach, gan dyfu’n fwy na’i gartref gwreiddiol, symudodd i’r hen Ysgol Fwrdd yn Stryd y Bont.
Cymdeithas Cas-gwent oedd yn rheoli’r amgueddfa tan 1976 pan gafodd ei rhoi i ofal Cyngor Dosbarth Trefynwy, sef Cyngor Sir Fynwy bellach.
Ym 1983, daeth yr Amgueddfa Cas-gwent o hyd i’w phreswylfa bresennol yn Gwy House, hen Ysbyty Cas-gwent a’r Cylch, gan ehangu ei harddangosfeydd a gwella mannau arddangos a chyfleusterau storio dros y blynyddoedd. Mae’r esblygiad hwn wedi’i wneud yn bosibl gan gefnogaeth ac ymroddiad parhaus gwirfoddolwyr sydd wedi plethu eu hunain i mewn i naratif yr amgueddfa.
Dywedodd y Cynghorydd Angela Sandles, Aelod Cabinet dros Gydraddoldeb ac Ymgysylltu Cyngor Sir Fynwy: “Roedd yn wych croesawu aelodau o Gymdeithas Cas-gwent, Maer Cas-gwent, y Cyngor Tref a gwirfoddolwyr presennol a gorffennol gwerthfawr. Roedd dathlu 75 mlynedd yr amgueddfa gyda phawb yn gwych, a rhoddodd gyfle i ni ddweud diolch i’r holl wirfoddolwyr ar hyd y blynyddoedd.
Os ydych yn yr ardal, cofiwch alw draw i weld yr arddangosfeydd.”
Keith James ( Llywydd Cymdeithas Cas-gwent), Cynghorydd Meirion Howells (Cadeirydd Cyngor Sir Fynwy), Guy Hamilton (Cadeirydd Cymdeithas Cas-gwent) and Maer Cas-gwent Cyng. Margaret Griffiths
